پیشینه و مبانی نظری سرمایه اجتماعی ونظریان دانشمندان در باره آن

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
دسته بندی : وورد
نوع فایل :  word (..docx) ( قابل ويرايش و آماده پرينت )
تعداد صفحه : 18 صفحه

 قسمتی از متن word (..docx) : 
 

‏-1- ‏ثروتی به نام سرمایه اجتماعی
‏بر اساس منابع بانک جهانی ثروت یک جامعه به سه دسته ثروت طبیعی، ثروت تولیدی و ثروت غیرملموس تقسیم‌بندی شده است. منظور از ثروت طبیعی، منابع خدادادی است که در اختیار ملت‌ها قرار دارد، سرمایه تولیدی همان سرمایه فیزیکی مرسوم است و ثروت غیرملموس نیز به عنوان تمامی اجزاي ثروت که در بالا از آنها نام برده نشده، در نظر گرفته می‌شود و شامل مهارت و دانش نیروی کار و‏ ‏سرمایه اجتماعی به معنی اعتماد بین مردم و توانایی همکاری آن‌ها در جهت یک هدف می‌شود.‏ ‏آنچه اخیرا مورد تاکید قرار گرفته است، نقش و اهمیت سرمایه غیرملموس در اقتصاد کشورها است؛ به گونه‌ای که در سال 2000 میلادی به طور متوسط 78 درصد از کل ثروت جهان را ثروت غیرملموس شکل داده است که این میزان در کشورهای کم درآمد 56 درصد بوده و در کشورهای پردرآمد به 80 درصد می‌رسد. این آمار و ارقام حکایت از سهم بالای ثروت غیرملموس در ثروت کل ملت‌ها و کشورهای پردرآمد دارد و واقعیت مشاهده شده در کشورهای کم‌درآمد اهمیت منابع طبیعی را نشان می‌دهد و آنچه که باید به آن دست یافت، حرکت به سمت افزایش سهم
‏ سرمایه غیرملموس یا به عبارتی سرمایه اجتماعی است.
‏امروزه سرمایه اجتماعی به عنوان مکمل دیگر دارایی‌ها عمل می‌کند و تا حدود زیادی از هزینه اجرایی برنامه‌های توسعه‌ای می‌کاهد؛ بنابراین ضروری به نظر می‌رسد که میزان سرمایه اجتماعی در کشور و عوامل ‏موثر و مرتبط با آن مورد بررسی قرار گیرد.
‏سرمایه‏ ‏اجتماعی‏ ‏شکل‏ ‏و‏ ‏نمونه‏ ‏ی‏ ‏ملموسی‏ ‏از‏ ‏یک‏ ‏هنجار‏ ‏غیر‏ ‏رسمی‏ ‏است‏ ‏که‏ ‏باعث‏ ‏ترویج‏ ‏همکاری‏ ‏بین‏ ‏دو‏ ‏یا‏ چند فرد می شود ،فوکویاما با توجه به ابعاد عینی و ذهنی سرمایه اجتماعی و نقش آن در فرایند توسعه و تامین نظم و امنیت اجتماعی به طور صریح و مشخص ،در تدوین مبانی نظری و روش شناسی آن سهم قابل توجهی داشته اند. از ديد فوكوياما سرمايه اجتماعي وجود مجموعه معيني از هنجارها يا ارزش‌هاي غير رسمي است كه اعضاي گروهي كه همكاري و تعاون ميانشان مجاز است، در آن سهيم هستند. مشاركت در ارزش‌ها و هنجارها به خودي خود باعث توليد سرمايه اجتماعي نمي‌گردد، چرا كه اين ارزش‌ها و هنجارها ممكن است به هنجارها و ارزش‌هاي منتهي باشد. .(فوکویاما،1384: 169-170 )‏  
‏فوكوياما در ارتباط با سرمايه اجتماعي دو نكته را تأكيد مي‌كند:
‏1) سرمايه اجتماعي متعلق به گروههاست نه افراد، به عبارت ديگر هنجارهايي كه شالوده سرمايه اجتماعي را تشكيل مي‌دهند در صورتي معني دارند كه بيش از يك فرد در آن سهيم باشند.
‏2) همكاري و همياري براي تمام فعاليت‌هاي اجتماعي (خواه بد و خواه خوب) ضروري است. پس ارزش‌ها و هنجارهاي غير رسمي مي‌تواند مثبت و منفي باشد. (علاقه‌بند، 1384)
‏از نظر فوكوياما سرمايه اجتماعي دو بعد اصلي دارد: 1) ارزش‌هاي غير رسمي 2) هنجارهاي غير رسمي
‏2-3- نظریات مختلف پیرامون سرمایه اجتماعی
‏2-3-1- ‏رابرت پاتنام
‏رابرت‏ ‏پاتنام‏ ‏يكي‏ ‏از‏ ‏مهمترين‏ ‏نظريه‌پردازان‏ ‏سرمايه‏ ‏اجتماعي‏ ‏است‏. ‏به‏ ‏باور‏ ‏او‏ ‏درحالي‏ ‏كه‏ ‏سرمايه‏ ‏مادي‏ ‏به‏ ‏دارائيهاي‏ ‏مادي‏ ‏و‏ ‏سرمايه‏ ‏انساني‏ ‏به‏ ‏ويژگي‌ها‏ ‏و‏ ‏استعدادهاي‏ ‏افراد‏ ‏اشاره‏ ‏دارد،‏ ‏سرمايه‏ ‏اجتماعي‏ ‏ناظر‏ ‏بر‏ ‏ارتباطات‏ ‏و‏ ‏شبكه‌هاي‏ ‏اجتماعي،‏ ‏هنجارها‏ ‏و‏ ‏اعتماد‏ ‏مت‏قابل ناشي از آنهاست. از نظر پاتنام سرمايه اجتماعي بر قابليت جامعه براي ايجاد انواع انجمن‌هاي داوطلبانه دلالت دارد كه افراد را به همكاري با يكديگر و در نتيجه حفظ تكثرگرايي دموكراتيك تشويق مي‌كند (توسلی،1384).
‏پاتنام‏ ‏مقوله‏ ‏سرمايه‏ ‏اجتماعي‏ ‏را‏ ‏مرتبط‏ ‏با‏ ‏ج‏مع و جامعه مي‌داند و اين مفهوم را اينگونه تعريف مي‌كند: شبكه‌ها ، هنجارها و اعتماد، شركت كنندگان را به همكاري جدي‌تر و كارآمدتر براي دستيابي به هدف‌هاي مشترك قادر مي‌سازد، بنابراين پوتنام سرمايه اجتماعي را به عنوان همبستگي اجتماع محلي حاصل شده داراي ويژگي‌هاي ذيل مي‌داند:
‏1-‏ ‏ ‏وجود‏ ‏مجموعه‌اي‏ ‏متراكم‏ ‏از‏ ‏سازمان‌ها‏ ‏و‏ ‏شبكه‌هاي‏ ‏اجتماع‏ ‏محلي‏.
‏2-‏  ‏سطوح‏ ‏بالاي‏ ‏تعهد‏ ‏مدني‏ ‏يا‏ ‏مشاركت‏ ‏در‏ ‏شبكه‌هاي‏ ‏اجتماعي‏ ‏محلي‏.
‏3-هويت محلي قوي و مثبت و نيز احساس تجانس و برابري با اعضاي اجتماع محلي.
‏4-هنجارهاي تعميم يافته محلي مربوط به اعتماد و كمك متقابل بين اعضاي اجتماع محلي و اينكه آيا آنها يكديگر را به لحاظ شخصي مي‌شناسند يا خير (ازكيا، 1383: 278).
‏5- شبكه‌هاي مشاركت مدني تجسم همكاري‌هاي موفقيت‌آميز گذشته هستند كه مي‌توانند همچون الگويي فرهنگي براي همكاري‌هاي آتي عمل كند.(همان)
‏      ‏ ‏پاتن‏ام سرمایه اجتماعی را به عنوان یک کالای عمومی(سرمایه اجتماعی بالا نتایج سودمندی همانند کاهش جرم یا افزایش مشارکت سیاسی رابرای جامعه تسهیل می کند)تعریف می کند.‏   
‏پاتنام (1380)سرمایه اجتماعی را آن دسته از عناصر و ویژگیهای نظام اجتماعی (مانند اعتماد اجتماعی ،هنجارهای معامله متقابل و شبکه های اجتماعی )می داند که هماهنگی و همکاری را ازبین افراد یک جامعه برای دستیابی به سود متقابل تسهیل می کنند.وی سرمایه اجتماعی را به دو شکل اجتماعی درون گروهی و بین گروهی تقسیم می کند.رابرت پاتنام با ایجاد تمایز بین انواع سرمایه ها و تقسیم سرمایه اجتماعی به درون گروهی و بین گروهی درتدوین مبانی نظری آن سهم قابل توجهی داشته اند.
‏     ‏ ‏پاتنام‏ ‏برای‏ ‏مطالعه‏ ‏خود‏ ‏کارکرد‏ ‏سازمانهای‏ ‏منطقه‏ ‏ای‏ ‏رابه‏ ‏عنوان‏ ‏متغیر‏ ‏وابسته‏ ‏و‏ ‏رشد‏ ‏اقتصادی‏ ‏و‏ ‏سرمایه‏ ‏اجتماعی‏ ‏رابه‏ ‏عنوان‏ ‏متغیرهای‏ ‏مستقل‏ ‏تحقیق‏ ‏خود‏ ‏در‏ ‏نظر‏ ‏می‏ گیرد.برای سنجش رشد اقتصادی از شاخصهای اقتصادی مرسوم مانندبی سوادی ،میزان اشتغال در بخش صنعت و غیره بهره جست وبرای سنجش سرمایه اجتماعی نیز ازسه شاخص آگاهی،مشارکت و نهادهای مدنی استفاده نمود.پاتنام با انجام مطالعاتی میدانی،مصاحبه با مردم،اعضای شوراهاومراجعه به تاریخ مدنی داده های مورد نظر خود را گردآوری و به تحلیل آنها پرداخت بخشی ازعواملی که پاتنام برآن تاکید دارد،موضوع سرمایه اجتماعی است و آنرا راه حلی برای درمان مسائل کنش جمعی می داند.ازنظر وی سرمایه اجتماعی "شبکه ها،هنجارها و اعتمادی است که مشارکت کنندگان را قادر می سازدتا به طورموثرتری باهمدیگر کنش داشته باشند واهداف مشترکشان را پیگیری نمایند."(‏پاتنام،‏1380‏،‏ 56)‏ ‏ ‏پاتنام‏ ‏مطالعات‏ ‏زیادی‏ ‏را‏ ‏بررسی‏ ‏نموده‏ ‏است‏ ‏که‏ ‏پیوند‏ ‏مثبتی‏ ‏رابین‏ ‏سرمایه‏ ‏اجتماعی‏ ‏و‏ ‏دموکراتیک‏ ‏بودن‏ ‏دولت،موفقیت‏ ‏تحصیلی‏ ‏،جرم،رفاه‏ ‏کودکان،شادکامی‏ ‏وسلامت‏ ‏ج‏سمانی وروانی گزارش نموده اند.وی نتایج مطالعات متعددی راذکر می کندکه نشان ازوجود پیوند بین پیوند اجتماعی با سلامتی و بهزیستی شخصی دارند.‏     ‏ ‏رابرت‏ ‏پاتنام‏ ‏سرمايه‏ ‏اجتماعي‏ ‏را‏ ‏مجموعه‏ ‏اعتماد،‏ ‏هنجارها،‏ ‏و‏ ‏شبكه‌هاي‏ ‏پيوند‏ ‏كه‏ ‏همكاري‏ ‏را‏ ‏براي‏ ‏سود‏ ‏متقابل‏ ‏سهيل‏ ‏مي‌كند‏ ‏مي‏‌داند كه نتيجه آن انواع متفاوتي از كنش‌هاي جمعي است. (Winter, ‏2000-3) او سه شاخص براي سرمايه اجتماعي در نظر مي‌گيرد: آگاهي، مشاركت و نهادهاي مدني‏.
‏2-3-2- ‏جيمز كلمن
‏  ‏ ‏جيمز‏ ‏كلمن‏ ‏اولين‏ ‏محققي‏ ‏بود‏ ‏كه‏ ‏به‏ ‏بررسي‏ ‏تجربي‏ ‏مفهوم‏ ‏سرمايه‏ ‏اجتماعي‏ ‏و‏ ‏عملياتي‏ ‏كردن‏ ‏آن‏ ‏پرداخت‏. ‏او‏ ‏در‏ ‏تحليل‏ ‏و‏ ‏تبيين‏ ‏سرمايه‏ ‏اجتماعي‏ ‏به‏ ‏جاي‏ ‏توجه‏ ‏به‏ ‏ماهيت‏ ‏و‏ ‏محتواي‏ ‏آن‏ ‏به‏ ‏كاركرد‏ ‏سرمايه‏ ‏اجتماعي‏ ‏توجه‏ ‏دارد‏. ‏از‏ ‏نظر‏ ‏او‏ ‏سرمايه‏ ‏اجتماعي‏ ‏بخشي‏ ‏از‏ ‏ساختار‏ ‏اجتماعي‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏به‏ كنشگر اجازه مي‌دهد با استفاده از آن به منابع خود دست يابد. اين بعد از ساختار اجتماعي شامل تكاليف و انتظارات، شبكه‌اي اطلاع‌رساني، هنجارها و ضمانت‌هاي اجرايي است كه انواع خاصي از رفتار را تشويق مي‌كنند يا مانع مي‌شوند، لذا براي سرمايه اجتماعي سه شكل را متصور مي‌شود:
‏1 تكاليف وانتظاراتي كه بستگي به ميزان قابل اعتماد بودن محيط اجتماعي دارند.
‏2)‏ ‏ظرفيت‏ ‏اطلاعات‏ ‏براي‏ ‏انتقال‏ ‏و‏ ‏حركت‏ ‏در‏ ‏ساختار‏ ‏اجتماعي‏ ‏تا‏ ‏بتوان‏ ‏پايه‌اي‏ ‏براي‏ ‏كنش‏ ‏فراهم‏ ‏آورد‏.
‏3)‏ ‏وجود‏ ‏هنجارهايي‏ ‏كه‏ ‏توأم‏ ‏با‏ ‏ضمانت‏ ‏اجرايي‏ ‏مؤثر‏ ‏باشند
‏4)‏ ‏ ‏اقتدار
‏5) هويت (كلمن 1377، 160)